"Calisiana rozproszone w archiwach polskich (1945-1989)" - to tytuł konferencji popularno-naukowej, która odbyła się w piątek w kaliskim ratuszu. Jej organizatorem - z finansową pomocą Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych - było Archiwum Państwowe w Kaliszu. Ideą przedsięwzięcia było przedstawienie obecnego stanu wiedzy na temat materiałów archiwalnych dotyczących Kalisza, wytworzonych po 1945 r., a przechowywanych w archiwach poza Kaliszem.

Pokłosiem konferencji jest wydawnictwo, które pozwoliło zebrać źródła wiedzy na temat Kalisza z czasów powojennych i odpowiednio je upowszechnić. Będzie to przyczynek do badań nad historią Kalisza w trudnych dla mieszkańców grodu nad Prosną latach komunizmu.

"Materiały o Kaliszu znajdują się w różnych archiwach na terenie całego kraju. Książka ułatwi pracę regionalistom i naukowcom" - powiedziała Radiu Centrum Grażyna Schlender, dyrektor kaliskiego Archiwum Państwowego:

"Z tej publikacji dowiedzą się gdzie się udać żeby np. napisać historię żołnierzy wyklętych ziemi kaliskiej. Wiemy, że pod względem najwięcej źródeł na ten temat jest w Archiwum Wojskowym w Oleśnicy. Ale dokumenty na ten temat znajdują się także w oddziale IPN w Poznaniu, Wrocławiu i Archiwum Centralnym w Warszawie".

na fot. pierwszy od lewej: Antoni Pietkiewicz - legenda kaliskiego podziemia opozycyjnego i przewodniczący pierwszego NSZZ Solidarność w latach 1980-1984

"Cała dokumentacja dotycząca trudnych lat 40-ych i 50-ych została przejęta przez IPN, w naszym archiwum w Oleśnicy została tylko taka resztka materiałów. Temat jest trudny (tytuł referatu: "Żołnierze Wyklęci" ziemi kaliskiej w aktach Archiwum Wojskowego w Oleśnicy (Archiwum Wojskowe w Oleśnicy), bo źródeł jest mało. Sporo ludzi, którzy mogą potwierdzić jakieś fakty, po prostu odchodzi. Ja tym tematem zajmuję się od dawna, interesuję się tym, ale wystąpienie przygotowywałem kilka miesięcy" - powiedział Radiu Centrum starszy archiwista Łukasz Trznadel, z Archiwum Wojskowego w Oleśnicy.

"Archiwum kaliskie jest jednym z najdynamiczniejszych ośrodków archiwalnych w Polsce, pod względem naukowym, edukacyjnym. Zbiory kaliskie, dotyczące samego miasta i regionu znajdują się w różnych miejscach w Polsce. Wiedza, gdzie one się znajdują, czego dotyczą, jest podstawą do tego by prowadzić badania naukowe dotyczące historii miasta i regionu. Bez tej wiedzy nie będzie można naukowo opracowywać i w pełni przekazywać historii Kalisza" - dodał Ryszard Wojtkowski zastępca naczelnego dyrektora Archiwów Państwowych.

Do współpracy w opracowaniu publikacji zaproszeni zostali archiwiści z Archiwum Sejmu i Senatu RP, sieci archiwów państwowych, archiwów wojskowych, oraz Instytutu Pamięci Narodowej.

W konferencji udział wzięli także uczniowie II LO im. T.Kościuszki w Kaliszu. Na co dzień to właśnie ta szkoła współpracuje z łódzkim oddziałem IPN.

Partnerem medialny wydarzenia było Radio Centrum 106.4

Wygłoszone referaty naukowe:

1. Źródła do dziejów Kalisza w zasobie Archiwum Akt Nowych (lata 1945 - 1989) (AAN)- Włodzimierz Janowski
2. "Żołnierze Wyklęci" ziemi kaliskiej w aktach Archiwum Wojskowego w Oleśnicy (Archiwum Wojskowe w Oleśnicy) - Łukasz Trznadel
3. Stan i ruch akt archiwalnych Służby Bezpieczeństwa Wydziału "C" KW MO/WUSW w Kaliszu w latach 1976-1989 na podstawie materiałów zachowanych w archiwum IPN w Warszawie (IPN Warszawa) - dr Stanisław Koller
4. Calisiana w archiwum IPN w Warszawie (IPN Warszawa) - Paweł Tomasik
5. Źródła do dziejów Kalisza po 1945 r., przechowywane w zasobie Narodowego Archiwum Cyfrowego (NAC) - Katarzyna Kalisz
6. Źródła do dziejów NSZZ „Solidarność” w zasobie Archiwum Państwowego w Kaliszu - Piotr Falkowski

7. Materiały Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w zasobie Archiwum Państwowego w Kaliszu - Grzegorz Waliś
8. Materiały źródłowe do dziejów miasta Kalisza i powiatu kaliskiego po 1945 r. w zasobie Archiwum Państwowego w Poznaniu (AP w Poznaniu) - Zofia Wojciechowska
9. Powojenna dokumentacja kaliska przechowywana w poznańskim Oddziale IPN (IPN Poznań) - Piotr Orzechowski
10. Akta Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Kaliszu w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi (IPN Łódź) - Robert Rabiega

Komitetu Honorowy konferencji:

• prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Łukasz Kamiński
• naczelny dyrektor Archiwów Państwowych prof. dr hab. Władysław Stępniak
• marszałek województwa wielkopolskiego Marek Woźniak
• prezydent Kalisza Grzegorz Sapiński
• senator RP wybrany w pierwszych wolnych wyborach w Polsce w 1989 r. prof. dr hab. Jerzy Pietrzak
• pierwszy wojewoda kaliski w wolnej Polsce Antoni Pietkiewicz

* * *

Co przykre, próżno było też szukać na konferencji któregoś z prezydentów miasta czy miejskich rajców. Wyjątkiem był radny Dariusz Grodziński z PO, a przecież w związku z przedstawioną na konferencji dogłębną analizą antyobywatelskiej i antypolskiej działalności komunistycznej Służby Bezpieczeństwa w Kaliszu, "zrozumiały" wydaje się brak zaintesowania tematem tylko jednego radnego - Krzysztofa Ścisłego - byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa w randze kapitana, który obecnie zasiada w Radzie Miejskiej Kalisza, dzięki startowi w wyborach z listy Sojuszu Lewicy Demokratycznej w roku 2014, a zawodowo redaguje gazetę 7 Dni Kalisza.

W jak diabolicznym tempie narastała aktywność miejscowych SB-ków, świadczy wyraźnie zestawienie rozrastających się akty, dokumentujących ochoczą służbę kaliskich funkcjonaruszy Służby Bezpieczeństwa i ich szpicli w dziele gnębienia kaliszan, zawarte w publikacji:

Dodatkowo nie pociesza fakt, że funkcjonariusze tej tajnej, komunistycznej milicji w byłym województwie kaliskim zdołali zniszczyć (?) ukryć 98% teczek personalnych swoich donosicieli. Dziś wielu z nich być może chodzi między nami, piastując z podniesionymi głowami kluczowe role społeczne, polityczne czy biznesowe...

Dla porównania w Piotrkowie Trybunalskim udało się uratować ok. 70% tych dokumentów. W byłym sieradzkim ok. 30%.