To sensacyjne znalezisko - podczas prac remontowych w Muzeum Elementarza im. prof. Mariana Falskiego w Kuźnicy Grabowskiej odnaleziono cenne artefakty z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Przez lata były ukryte pod podłogą budynku dawnego dworku Oxnerów, którzy byli teściami twórcy Elementarza, a obecnie mieszczącego muzeum jego imienia.

W muzeum zaaranżowano klasę szkolną z lat 50-tych ubiegłego wieku, wyposażoną w dawne ławki z kałamarzami, tabliczki do pisania, czy słynne granatowe fartuszki. Znajduje się też wystawa dawnych materiałów dydaktycznych, dzienników szkolnych, zeszytów i innych przedmiotów używanych przez pokolenia polskich uczniów. W marcu tego roku rozpoczęto przebudowę Muzeum Elementarza mającą poprawić warunki wystawiennicze i stworzyć miejsce dla działań edukatorskich, naukowych i społeczno-kulturalnych. W czasie prac budowlanych ekipa remontowa pod podłogą w jednym z pomieszczeń odnalazła starą fotografię wojskową (datowaną na 1920 rok), egzemplarz „Jednodniówki” z 1934 r, bogato zdobione modlitewniki polsko-żydowskie oraz księgę inwentarzową wyposażenia domowego z 1937 roku, sporządzonej dla dworu Oxnerów. Znajdują się szczegółowe informacje o liczbie sztuk porcelany, szkła, srebra oraz pościeli.

na fot.: księga inwentarzowa

„Porcelana, często występująca w postaci eleganckich serwisów stołowych, odzwierciedlała wysoki status rodziny Oxnerów oraz ich dbałość o estetykę i tradycję. W inwentarzu podano także różnorodne rodzaje szkła, obejmujące zarówno codzienne naczynia, jak i bardziej wyszukane egzemplarze, które używane były podczas specjalnych okazji. Srebro, będące symbolem zamożności, również znalazło swoje miejsce w księdze inwentarzowej. Nie można zapomnieć o pościeli, która w tamtych czasach była istotnym wyróżnikiem statusu społecznego każdego dworu. W inwentarzu wymieniono liczbę kompletów pościeli, co świadczy o dbałości o komfort i wygodę mieszkańców dworu" - informuje Ewa Maląg z Muzeum Elementarza.

na fot.: zdjęcie 1. Pułku Strzelców Bytomskich

Odnalezione dwa modlitewniki polsko-żydowskie datowane na 1910 oraz 1895 rok, to ważny element dziedzictwa religijnego oraz kulturowego i społecznego Żydów w Polsce. Zdaniem Ewy Maląg najbardziej intrygującym przedmiotem jest fotografia prawdopodobnie z lat dwudziestych ubiegłego wieku przedstawiająca 1. Pułk Strzelców Bytomskich, w którym służył Seweryn Oxner, ostatni właściciel Kuźnicy Grabowskiej. Natomiast „Jednodniówka" dokumentowała ważne wydarzenia i osiągnięcia jednostki, a także przedstawiała sylwetki żołnierzy oraz ich rodzin. Ukazywała się z okazji różnych rocznic, świąt wojskowych oraz innych istotnych wydarzeń.

na fot.: okładka "Jednodniówki"

Eksponaty nie tylko ubogacą zbiory placówki, ale będą materiałami do dalszych badań nad historią miejsca. Muzeum Elementarza poprosiło znanego historyka i regionalistę, Jerzego Krzywaźnię o wstępną analizę historyczną odnalezionych artefaktów.

na fot.: modlitewnik

Opis znalezisk przygotowany przez Jerzego Krzywaźnię

-Zachowana fotografia najprawdopodobniej związana jest z Sewerynem Oxnerem (ur. 15 marca 1891 r.), synem Karola Oxnera i Leonilli Nowak. Seweryn brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku, walcząc m.in. w Bitwie Warszawskiej. Służył w stopniu podchorążego w szeregach 1. Pułku Strzelców Bytomskich (późniejszego 167. Pułku Piechoty). Zachowały się jego wspomnienia odwrotu znad Niemna. Wśród pamiątek zachowały się zdjęcia dowódców tej jednostki. Oxner dosłużył się stopnia porucznika piechoty i jako oficer rezerwy był w latach 1923–1934 związany z jednostką przemianowaną na 75. Pułk Piechoty. Z okazji XV-lecia pułku, wydano jednodniówkę, którą Seweryn zachował.

-Machzor (hebr. ?????, dosł. „cykl”) to specjalny żydowski modlitewnik używany podczas najważniejszych świąt w kalendarzu żydowskim — przede wszystkim Rosz ha-Szana (Nowy Rok) i Jom Kipur (Dzień Pojednania), a także podczas innych świąt, takich jak Pesach, Szawuot czy Sukot. Machzor różni się od zwykłego modlitewnika (siduru). Sidur miał charakter codzienny i zawierał modlitwy na dni powszednie, szabat i niektóre święta. Machzor natomiast zawiera modlitwy specjalnie przeznaczone na święta, które mają wyjątkową, często bardziej rozbudowaną strukturę i rozbudowany charakter liturgiczny. Wiele wskazuje, że należał do Karola Oxnera i jego żony.

na fot.: budynek muzeum w remoncie

-Seweryn Oxner to ekonomista, absolwent Wyższej Szkoły Handlowej w Berlinie. Urodził się 15 marca w 1891 roku, w Żyrardowie. W latach 1918-1921 był oficerem WP w randze podporucznika piechoty. Ożenił się z Anielą Hertz, córką Marii z Majnbaumów i Mieczysława Hertza. Seweryn i Aniela Oxnerowie w 1928 roku, w parafii ewangelicko-augsburskiej w Warszawie stali się ewangelikami. W 1930 roku Aniela Oxner urodziła syna, Jana. Mieszkali w Warszawie, przy ulicy Marszałkowskiej 9. Według ankiety pracowniczej (Archiwum Akt Nowych w Warszawie) Seweryn Oxner w latach 1924-1930 był radcą Wydziału Organizacyjno-Naukowego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Po śmierci ojca Seweryn Oxner został spadkobiercą majątku w Kuźnicy Grabowskiej wraz z krewną Heleną Lubrzyńską. Dzielił swój czas między Kuźnicę Grabowską a Warszawę. Latem 1937 roku z inicjatywy i na koszt Seweryna Oxnera oraz jego wspólnika, Michała Helera został pobudowany w Kuźnicy Grabowskiej drugi dworek. W 1939 roku do kuźnickiego dworku wprowadziła się żandarmeria niemiecka, a Oxnerowie zostali osadzeni w areszcie gminy Czajków. Miejscowi chłopi z wójtem wykupili Oxnerów z rąk Niemców. Wojnę spędzili w Warszawie. Po wojnie Seweryn Oxner pracował w Polskim Urzędzie Repatriacyjnym w Łodzi. 12 stycznia 1948 roku, decyzją prezydenta miasta Łodzi, Oxnerowie zmienili nazwisko na Olszewscy (Seweryn – Stefan Olszewski). Stefan Olszewski zmarł na atak serca w 1951 roku, w Łodzi - mówi regionalista Jarosław Krzywaźnia.